Oorsprong
Voordorp is de naam van de oudste kern in het veengebied te noorden van Utrecht. Na de bouw van de slotkapel, die weer later de Blauwe Capel werd genoemd, heeft de kern die laatste naam overgenomen. De toevoeging “Fort” hebben we, zoals zoveel dingen, aan de Fransen te danken. Hieronder een overzicht van de historie van een plek in Nederland.
In de Middeleeuwen liep door dit gebied een weg vanaf Maarssen tot De Bilt, de huidige Gageldijk, met in het verlengde de Voordorpse dijk. Deze weg kruiste de weg van Utrecht naar Naarden, toen een belangrijke plaats. Dicht bij dit kruispunt werd omstreeks 1400 een kapel gebouwd. En door het blauw geschilderde tongewelf lag de naam voor de hand: de Blaue Capel. Klik hier voor meer informatie
Het fort
In 1787 zijn er houten fortificaties gebouwd om de opmars van de Fransen te stuiten. Dit mocht allemaal niet baten. En juist Napoleon vond het een goed idee om de Hollandse Waterlinie uit te breiden en een `nieuwe´ te bouwen.
Pas na het vertrek van Lodewijk Napoleon heeft koning Willem I de opdracht gegeven tot de bouw van die ‘Nieuwe Hollandsche Waterlinie’. Aldus geschiedde dat in 1818, onder de bezielende leiding van Willem Offerhaus de bouw van het Fort Blauwkapel officieel van start ging. En omdat de net bevrijde Nederlanden weinig geld hadden, is besloten om het dorp op te nemen in het fort. Zodoende is het op een na grootste fort van Nederland ontstaan.
Het werk van de heer Offerhaus is in 1870 nog eens dunnetjes over gedaan. De oorlog tussen Duitsland en Frankrijk zorgde voor brisantgranaten en nieuwe versterkingen waren nodig.
En omdat ook op militair gebied de ontwikkelingen stil hebben gestaan werd in 1960 Fort Blauwkapel als vestingwerk opgeheven. Toen van levensbelang maar nu grappig om te zien: op kaarten van vóór 1960 zijn de forten van de Hollandsche Waterlinie niet ingevuld, maar leeg weergegeven. Klik voor meer informatie over de Nieuwe Hollandse Waterlinie.
Het dorp
Het dorp Blauwkapel is altijd klein gebleven. Zo is bekend dat er in 1728 37 boerderijen stonden, een eeuw later waren dat er 53. In het dorpje was tevens een school gevestigd en een herberg. Over dat laatste is zelfs in de jaren dertig een liedje geschreven door Willy Derby, onder de naam 'Hotel in Blauwkapel'.
Het fortdorp
In 1997 is het fort overgedragen aan de gemeente Utrecht. Deze heeft een plan gemaakt voor het fort waarin de woonfunctie samen met natuurontwikkeling en recreatie voorop staan. Het fortkarakter van Blauwkapel wordt gehandhaafd en zo mogelijk versterkt.
De tegenstelling kan niet groter zijn: een karakteristiek dorp, omzoomd door wegen en spoorlijnen.
Op het fort zijn de afgelopen jaren 16 woningen gebouwd. Daarmee komt het op totaal 32 woningen. Het reduit is in de oorspronkelijke staat teruggebracht waarbij het wachthuis weer op een eiland ligt. Scoutinggroep Willem de Zwijger heeft er zijn onderkomen. In de bomvrije kazerne op het fort worden ruimten voor ambachten en ateliers voor kunstenaars gerealiseerd. Het noordwestelijke deel van het fort krijgt vooral een recreatieve functie met wandelpaden, picknickplaats en steiger langs het water. Het oostelijk deel blijft natuurgebied en is ook in de toekomst alleen met een gids toegankelijk.
De oorlogen
Eerste wereldoorlog
Tijdens de mobilisatie 1914-1918 bestond de vaste bezetting van Blauwkapel uit ruim 300 man. Het fort functioneerde als infanteriesteunpunt. Buiten het fort werden loopgraven met prikkeldraadversperringen aangelegd. Eenvoudige houten schuilplaatsen met een gronddekking boden de manschappen bescherming. In 1918 werden op het fort drie betonnen groepsschuilplaatsen aangelegd.
Tweede wereldoorlog
Op 10 mei 1940 vielen de nazi’s Nederland binnen. Op 13 mei was een doorbraak niet langer te voorkomen en trok het Nederlandse leger zich op de waterlinie terug. Binnen vierentwintig uur bereikte het Duitse leger Fort Blauwkapel. Omdat de Nederlandse opperbevelhebber in de namiddag van 14 mei besloot om te capituleren, zijn er geen grote gevechten geleverd om het Fort.